LA UNITED FRUIT CO. / Pablo Neruda
from Canto General (1950)
Cuando sonó la trompeta, estuvo
todo preparado en la tierra,
y Jehova repartió el mundo
a Coca-Cola Inc., Anaconda,
Ford Motors, y otras entidades:
la Compañía Frutera Inc.
se reservó lo más jugoso,
la costa central de mi tierra,
la dulce cintura de América.
Bautizó de nuevo sus tierras
como “Repúblicas Bananas,”
y sobre los muertos dormidos,
sobre los héroes inquietos
que conquistaron la grandeza,
la libertad y las banderas,
estableció la ópera bufa:
enajenó los albedríos
regaló coronas de César,
desenvainó la envidia, atrajo
la dictadora de las moscas,
moscas Trujillos, moscas Tachos,
moscas Carías, moscas Martínez,
moscas Ubico, moscas húmedas
de sangre humilde y mermelada,
moscas borrachas que zumban
sobre las tumbas populares,
moscas de circo, sabias moscas
entendidas en tiranía.
Entre las moscas sanguinarias
la Frutera desembarca,
arrasando el café y las frutas,
en sus barcos que deslizaron
como bandejas el tesoro
de nuestras tierras sumergidas.
Mientras tanto, por los abismos
azucarados de los puertos,
caían indios sepultados
en el vapor de la mañana:
un cuerpo rueda, una cosa
sin nombre, un número caído,
un racimo de fruta muerta
derramada en el pudridero.
THE UNITED FRUIT COMPANY / Pablo Neruda
When the trumpet sounded
everything was prepared on earth,
and Jehovah gave the world
to Coca-Cola Inc., Anaconda,
Ford Motors, and other corporations.
The United Fruit Company
reserved for itself the most juicy
piece, the central coast of my world,
the delicate waist of America.
It rebaptized these countries
Banana Republics,
and over the sleeping dead,
over the unquiet heroes
who won greatness,
liberty, and banners,
it established an opera buffa:
it abolished free will,
gave out imperial crowns,
encouraged envy, attracted
the dictatorship of flies:
Trujillo flies, Tachos flies
Carias flies, Martinez flies,
Ubico flies, flies sticky with
submissive blood and marmalade,
drunken flies that buzz over
the tombs of the people,
circus flies, wise flies
expert at tyranny.
With the bloodthirsty flies
came the Fruit Company,
amassed coffee and fruit
in ships which put to sea like
overloaded trays with the treasures
from our sunken lands.
Meanwhile the Indians fall
into the sugared depths of the
harbors and are buried in the
morning mists;
a corpse rolls, a thing without
name, a discarded number,
a bunch of rotten fruit
thrown on the garbage heap.
THE UNITED FRUIT COMPANY / Pablo Neruda
İngilizcesinden çeviren: Gündoğdu Gencer
Yeryüzünde herşey hazırlanmıştı
borazan öttüğünde
ve Tanrı bahşetti dünyayı
Coca Cola Inc., Anaconda
Ford Motor Company ve öteki şirketlere.
United Fruit Company
en lezzetli yerini kendine kaptı,
dünyamın orta sahillerini,
Amerika’nın ince tatlı belini.
Bu ülkeleri yeniden vaftizleyip
Muz Cumhuriyetleri dedi adlarına
Uyuyan ölülerin üzerinden
ve özgürlük ve bayraklar kazanmış
sessiz kalmayıp ululaşmış
kahramanları çiğneyerek
bir komik opera sahneledi:
özgür iradeyi yok edip
Sezarınkiler gibi taçlar dağıttı
haseti körükleyip üşüştürdü
sinekler diktatörlüğünü başımıza
Trujillo sinekleri, Tachos sinekleri
Carias sinekleri, Martinez sinekleri
Ubico sineklerini, yapış yapış
boyun eğenlerin kanı ve reçelle
insanların gömütleri üstünde
vızır vızır uçuşan despotluk ustası
sarhoş sinekleri
Sirk sineklerini, kurnaz sinekleri.
Kana susamış sineklerle
Buyurup geldi Fruit Company
ve batık topraklarımızdan
hazinelerle dolup taşan tepsiler gibi
kahve ve meyve yüklü gemilerini
koyuverdi açık denizlere.
Yerli halkımız dökülürken
limanların ağdalı uçurumlarına
ve gömülürken sabahın çiğine
bir beden yuvarlanır
adı olmayan bir şey, bitik bir numara
çöplük yığınına atılmış
bir tutam çürümüş meyvedir sanki
NOTLAR:
- Dünyanın en büyük 4. Şairi sayılan Pablo Neruda (1904-1973) Şili’nin Parral kentinde doğmuş komünist şair. 1927’den başlayarak diplomat olarak çeşitli ülkelerde görev yaptı. 1935’te İspanya iç savaşı sırasında faşistlerin zulmünü belgeledi ve España en el corazón (Spain in Our Hearts) şiiriyle arkadaşı Federico García Lorca’nın katledilişini belgeledi. 1948’de Komünist Partisi üzerindeki baskılar nedeniyle Şili’yi terk etti ve bir süre İtalya’da yaşadı. Bu sürgün dönemi ünlü Il Postino (Postacı) filminde anlatılır (Fransız oyuncu Philip Noiret Neruda’yı canlandırdı). 1971 yılında Nobel edebiyat ödülü aldı.
- The United Fruit Company (1899–1970) Üçüncü Dünya ülkelerinde yetiştirttiği (özellikle muz ve ananas) tropik meyveleri ABD ve Avrupa’ya satan büyük bir Amerikan şirketiydi. Çok kez sömürgeci yeni kolonicilik adı verilen ve “muz cumhuriyetleri” adı verilen bu ülkelerin iç politikalarını yöneten bu şirkete Orta Amerika ülkelerinde “la frutera” (meyve şirketi) veya Mamita Yunay (“Birleşik Ana”) adı verilirdi. Şiirde adı geçen diktatörler bu şirketin başa getirdiği ya da desteklediği, onların çıkarlarına çalışan veya çıkarlarını kollayan diktatörlerdi.
- Bu şiirin içinde yer aldığı “Canto General”i ilk kez 1971’de Salvatore Allende’nin devlet başkanı olduğu dönemde kendisi Şili’de sürgünde olan Mikis Theodorakis duymuş ve bestelenmiştir. (Sonradan binlerce kişinin, bu arada Victor Jara’nın da tıkılıp katledildiği) Santiago stadyumunda verilmesi planlanan ilk konser Şili’de Pinochet darbesi ve Allende’nin öldürülmesi ile gerçekleşememiş ve birkaç ay sonra da Neruda kan kanserinden ölmüştü. Yunanistan’da o dönemde albaylar cuntası başta olduğu için şiir ve müzik Yunanistan’da yasaklanmıştı. Ancak cuntanın devrilmesiyle gala 1975’te Yunanistan’da yapılmış, ve Şili’deki ilk konser Neruda’nın ölümünden yaklaşık 20 yıl sonra Theodorakis’in yönetimiyle gerçekleşebilmiştir.
Category: Rengarenk Şiir, Şiir, Yazın
